Historia parafii

Kuźnica – niegdyś miasto, obecnie wieś. Położona jest 16 km na północny-wschód od Sokółki, nad rzeką Łosośna. Nazwa wskazuje na to, że była to prawdopodobnie osada, w której wytwarzano żelazo z rudy darniowej. Pierwsza wzmianka o Kuźnicy pochodzi z 1536 roku, kiedy to grodzieński leśniczy Jerzy Jackiewicz Zielepucha założył tam miasteczko na polecenie królowej Bony. Przez miasto na brzegu Puszczy Kuźnickiej przechodziła wielka droga królewska z Litwy, przez Grodno, do Korony. Jak podają dokumenty, do miasta należało 40 włók gruntu (ponad 600 ha). W XIX wieku przez Kuźnicę przebiegała linia kolejowa Warszawa-Petersburg. Po I wojnie światowej Kuźnica utraciła swoje prawa miejskie. Jest obecnie stacją graniczną na linii kolejowej Białystok-Grodno-Wilno.

Początki parafii prawosławnej w Kuźnicy sięgają XVI wieku. Już wtedy istniała tu cerkiew prawosławna pod wezwaniem Świętej Trójcy ufundowana przez rodzinę Bohufałów. Pierwszym źródłowym potwierdzeniem jej istnienia i funkcjonowania jest spór z 1556 r. pomiędzy właścicielem majątku Kuźnica a księdzem prawosławnym. Można więc wnioskować, że była to cerkiew dworska, która pełniła także funkcję świątyni parafialnej dla okolicznych mieszkańców. Budynek świątyni i plebania należały do Mieleszków.

Prawdopodobnie na początku XIX wieku na stromym wzgórzu, u podnórza którego ma bieg rzeka Łosośna, zbudowano drewnianą cerkiew, a na sąsiednim lewym brzegu założono cmentarz parafialny. Świątynia ta przetrwała do I wojny światowej. Posiadała bardzo bogate wyposażenie liturgiczne: ewangelie oprawiane złotem i drogimi kamieniami, ikonę Matki Bożej osadzoną w srebrnej ryzie, pozłacane świeczniki, krzyże, utensylia, bogate szaty liturgiczne i inne przedmioty kultu religijnego.

Pod koniec XIX wieku parafia prawosławna w Kuźnicy rozbudowała się i wzmocniła. Sięgała na północny-zachód aż do miasta Sokółka, a na północny-wschód do granic miasta Grodno. Dotowana była przez wysokich dostojników państwa rosyjskiego. Na terenie Kuźnicy mieścił się carski garnizon wojskowy będący głównym źródłem utrzymania parafii.

W skład nieruchomości, jakie w owym czasie posiadała parafia w Kuźnicy, wchodziło: 40 ha ziemi ornej, lasy, łąki, nieużytki, duża drewniana plebania, mieszkanie psalmisty, dom dla parobka, drewniana stodoła, obora, stajnia. Do wybuchu I wojny światowej funkcję proboszcza pełnili tu: ks. prot. Fiedosiuk, ks. prot. Andrzej Noskowicz, ks. prot. Jan Noskowicz.

W czasie I wojny światowej emigracja ludności nasiliła się do tego stopnia, że na terenie parafii pozostały nieliczne jednostki. Uciekający ludzie zabrali skarby świątyni ze sobą, aby uchronić je przed zniszczeniem. Ikony, pozłacane świeczniki oraz inne przedmioty kultu religijnego, a także dokumentacja parafialna zostały zakopane w podpiwniczeniu cerkiewnym. W okresie wojennym cerkiew uległa zniszczeniu w czterdziestu procentach, a ukryte wcześniej rzeczy zaginęły bezpowrotnie. Spłonęła plebania, mieszkanie parobka, stajnia, obora.

Dopiero około roku 1928 ludność zaczęła powracać na rodzimą parafię. Od tego czasu przez 4 lata do roku 1932 proboszczem parafii był ks. prot. Antoni Marcinkiewicz, a Barbara Marcinkiewicz – psalmistą. Po śmierci ks. Antoniego parafia ufundowała domek mieszkalny dla jego córek – Barbary i Wiery Marcinkiewicz. W latach 1932-1933 posługę proboszcza pełnił ks. prot. Dymitr Doroszkiewicz, zaś od 1933 do lutego 1946 r. ks. prot. Sergiusz Pietraszkiewicz. Jego matuszka Zinaida była psalmistą. Ks. Sergiusz odremontował plebanię (były dom psalmisty) i założył na 0,25 ha sad owocowy.

Druga wojna światowa spowodowała 90-procentowe zniszczenie Kuźnicy. Spaliła się cerkiew i zabudowania parafialne, plebania ocalała. W 1944 r. ks. Pietraszkiewicz pobudował na miejscu pogorzeliska małą cerkiewkę, która w następnym roku także spłonęła w wyniku podpalenia przez bandytów. Od tego czasu modlono się w budynku mieszkalnym w folwarku Kuściń (obecnie nie istnieje), 3 km na północ od Kuźnicy. Po reformie rolnej po II wojnie światowej stan nieruchomości parafii przedstawiał się następująco: pod osadą 0,14 ha, pod cmentarzem 0,86 ha, ziemia orna 4 ha, łąki 1 ha, nieużytki 1,5 ha. W związku z nowym pasem granicznym za granicą znalazły się wsie: Niemiejsze, Bohuny, Nowodziel, Podlipki, Dubnica.

W latach 1946-1950 funkcję proboszcza parafii prawosławnej w Kuźnicy pełnił ks. prot. Piotr Rodkiewicz. To on pobudował cerkiew murowaną, która po dzień dzisiejszy służy tutejszym wiernym. Zakupił także utensylia i inne przedmioty kultu religijnego z cerkwi znajdujących się na zachodnich krańcach Polski. Od 1950 do 1953 r. proboszczem parafii był ks. prot. Włodzimierz Garustowicz, w latach 1953-1954 ks. prot. Ignacy Romaniuk, który zalał fundament pod budowę chlewa murowanego. Chlew pobudował i wykończył ks. Mikołaj Pasternacki, który swą posługę niósł tutaj w latach 1954-1958. Od roku 1958 do 1967 proboszczem parafii był ks. Leonid Byczuk. W 1959 r. zakupił on w Wojnowie dzwon żeliwny za kwotę 12 tys. zł.

W latach 50 nasiliła się migracja ludności wiejskiej do miast, która trwa po dziś dzień (rok 1957 – 16 chrztów, rok 1967 – 7 chrztów, rok 1981 – 3 chrzty).

W okresie od 1967 do 1973 r. stanowisko proboszcza zajmował ks. Anatol Kiryk. Za sumę 5 tys. zł zakupił do cerkwi drewniany ikonostas, zaś stary został ofiarowany do kaplicy w Siderce. Do plebanii dobudowano ganek.

Przez następne 6 lat, do 1979 r. proboszczem parafii był ks. Eugeniusz Kosakowski, który wybudował murowaną stodołę, a złotem otrzymanym od parafianki pozłocił dwie ewangelie i dwa krzyże.

Od 1979 do 1983 r. funkcję proboszcza sprawował ks. Józef Sitkiewicz. W 1980 r. dzięki ofiarności ludzi na miejscu, gdzie dawniej znajdował się „prestoł”, postawiono krzyż dla upamiętnienia spalonej cerkwi. W tym samym roku rozpoczęto budowę nowej plebanii, której poświęcenia 26 września 1982 roku dokonał Jego Ekscelencja Najprzewielebniejszy Sawa, Biskup Białostocki i Gdański. Odremontowano również główną bramę ogrodzenia cerkiewnego.

Przez dwa lata (1983-1985) proboszczem parafii był ks. prot. Wiktor Łomaszkiewicz. Następnie na to stanowisko został mianowany ks. prot. Anatol Konach, który niósł swą posługę do 2008 roku. 21 września 1992 r. przez parafię w Kuźnicy przenoszone były z Grodna do Białegostoku relikwie św. męcz. Gabriela Zabłudowskiego.

Od 10 marca 2008 roku proboszczem Parafii Prawosławnej w Kuźnicy jest ks. prot. Jarosław Grygiewicz. W tymże roku przeprowadzony został kapitalny remont plebanii. Na przełomie lat 2009-2010 wyremontowano bramę wejściową na cmentarz (wykute na kamieniach daty świadczą o tym, że kamienne ogrodzenie cmentarza powstało w latach 1893-1894). W 2012 roku zakończył się remont wewnętrzny cerkwi: ściany pokryły malowidła (2010-2012), których autorem jest lektor Maciej Leszczyński, dokonano wymiany podłogi i ikonostasu. W 2014 roku zamontowano nowy okład (obudowę) „prestoła”, zaś w 2015 roku wykonany został nowy baldachim do grobu.

Wykaz proboszczów

Do I wojny światowej

ks. prot. Fiedosiuk
ks. prot. Andrzej Noskowicz
ks. prot. Jan Noskowicz

Po I wojnie światowej

1928-1932 – ks. prot. Antoni Marcinkiewicz
1932-1933 – ks. prot. Dymitr Doroszkiewicz
1933-1946 – ks. prot. Sergiusz Pietraszkiewicz
1946-1950 – ks. prot. Piotr Rodkiewicz
1950-1953 – ks. prot. Włodzimierz Garustowicz
1953-1954 – ks. prot. Ignacy Romaniuk
1954-1958 – ks. Mikołaj Pasternacki
1958-1967 – ks. Leonid Byczuk
1967-1973 – ks. Anatol Kiryk
1973-1979 – ks. Eugeniusz Kosakowski
1979-1983 – ks. Józef Sitkiewicz
1983-1985 – ks. prot. Wiktor Łomaszkiewicz
1985-2008 – ks. prot. Anatol Konach
od 2008 – ks. prot. Jarosław Grygiewicz

Opracował: Daniel Grygiewicz.